حریم تیر برق، موضوعی به ظاهر ساده اما بسیار مهم است که بر زندگی روزمره همه ما تأثیر میگذارد. رعایت حریم تیر برق، نه تنها برای ایمنی و عملکرد صحیح شبکه برق ضروری است، بلکه از بروز حوادث ناگوار نیز جلوگیری میکند. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به بررسی ابعاد مختلف حریم تیر برق، از جمله قوانین، مقررات، اهمیت آن و عواقب نقض آن خواهیم پرداخت.
حریم تیر برق چیست؟
حریم تیر برق به فضایی گفته میشود که اطراف تیر برق وجود دارد و برای ایمنی و عملکرد صحیح شبکه برق ضروری است. این فضا باید از هرگونه ساخت و ساز یا فعالیت دیگری که ممکن است باعث آسیب به تیر برق یا خطوط انتقال برق شود، محافظت کند.
تعریف حریم تیر برق
حریم تیر برق به طور دقیق تعریف شده است و شامل فاصله مشخصی از تیر برق در تمام جهات است. این فاصله بر اساس نوع تیر برق، ولتاژ خطوط انتقال برق و سایر عوامل تعیین میشود.
اهمیت حریم تیر برق
حریم تیر برق، حکم خط قرمز را برای امنیت شبکه برق دارد. هرگونه ساخت و ساز یا فعالیت در این محدوده، میتواند مانند یک جرقه کوچک، آتش بزرگی را در شبکه برق به پا کند. آسیب به تیر برق یا خطوط انتقال، نه تنها به قطع ناگهانی برق منجر میشود، بلکه خطر آتش سوزی و حوادث جانی را نیز به همراه دارد. از اینرو، رعایت حریم تیر برق، صرفاً یک قانون نیست، بلکه تضمینی برای امنیت و آسایش همه ماست.
ایمنی، مهمترین دلیلی است که ما را به رعایت حریم تیر برق وامیدارد. این محدوده، به عنوان یک سپر محافظتی، از شبکه برق در برابر آسیبهای احتمالی محافظت میکند. ساختوسازهای غیرمجاز در این محدوده، مانند یک بمب ساعتی عمل کرده و میتواند هر لحظه منجر به بروز حادثهای ناگوار شود. قطع برق گسترده، آتشسوزی و حتی تلفات جانی، از جمله عواقب خطرناکی هستند که ممکن است در نتیجه بیتوجهی به حریم تیر برق رخ دهند.
حریم تیر برق چند متر است؟
هر تیر برق بر اساس ولتاژ انتقالی، نامگذاری میشود و میزان حریم آن با توجه به ولتاژ اسمی و نوع شبکه (ولتاژ پایین، متوسط یا بالا) تعیین میگردد. برای مثال، خطوط فشار ضعیف دارای ولتاژ کمتر از ۱ کیلوولت، خطوط فشار متوسط بین ۱ تا ۶۳ کیلوولت، و خطوط فشار قوی ولتاژی بالاتر از ۶۳ کیلوولت دارند.
در پاسخ به این سوال که حریم تیر برق چند متر است، باید گفت این فاصله با توجه به ولتاژ خطوط و استانداردهای ایمنی تعیین میشود. شرکت توانیر و نهادهای مرتبط، برای حفظ ایمنی، حریم قانونی و مجاز هر خط را مشخص کردهاند. رعایت این حریمها به منظور پیشگیری از خطر برقگرفتگی و جلوگیری از آسیب به زیرساختها ضروری است. در ادامه حریمهای ایمنی برای خطوط مختلف در شهرها و روستاها ارائه شده است:
- خطوط فشار ضعیف (ولتاژ کمتر از ۱ کیلوولت): حریم مجاز تا ۱.۳ متر
- خطوط فشار متوسط (۱ تا ۲۰ کیلوولت): حریم مجاز تا ۲.۱۰ متر
- خطوط فشار متوسط (۳۳ کیلوولت): حریم مجاز تا ۳.۵ متر
- خطوط فشار قوی (۶۳ کیلوولت، ۱۳۲ کیلوولت، ۲۳۰ کیلوولت، ۴۰۰ کیلوولت و ۷۶۵ کیلوولت): به ترتیب حریمهای ۸ متر، ۹ متر، ۱۱.۹ متر، ۱۴ متر و ۲۵ متر
رعایت این حریمها الزامی است و به حفظ ایمنی عمومی کمک میکند.
حریم تیر برق در روستاها چگونه است؟
به طور کلی، حریم تیر برق در روستاها مشابه حریم در مناطق شهری تعیین میشود و بر اساس نوع خط انتقال برق و ولتاژ آن محاسبه میگردد. طبق ماده ۲ تصویبنامه وزارت نیرو، این وزارتخانه میتواند در داخل یا خارج از محدوده شهرها، براساس ضوابط فنی و شرایط محلی، حریم هوایی تیر برق را تعیین کند. در جدول زیر، حریم افقی و عمودی تیرهای برق در مناطق مختلف بر اساس ولتاژ خطوط مشخص شده است:
ولتاژ خط (کیلوولت) | حریم افقی (متر) | حریم عمودی (متر) |
۶۳ | ۳ | ۶ |
۱۳۲ | ۴.۵ | ۷ |
۲۳۰ | ۶.۵ | ۸ |
۴۰۰ | ۹ | ۱۰ |
۷۶۵ | ۲۰ | ۱۵ |
محدودیت های ساخت و ساز در حریم تیر برق
بر اساس ماده ۶ تصویبنامه وزارت نیرو، انجام هرگونه ساخت و ساز و فعالیتهایی مانند احداث تأسیسات صنعتی، مسکونی، انبارداری، دامداری و مخازن سوخت در حریم زمینی و هوایی خطوط انتقال و توزیع برق ممنوع است. با این حال، برخی فعالیتهای خاص مانند زراعت فصلی و سطحی، حفر چاه و قنوات (بدون استفاده از دکل حفاری)، یا بهرهبرداری از معادن و شبکههای آبیاری، تنها در صورتی که مانعی برای دسترسی وزارت نیرو ایجاد نکند و به تأسیسات برق آسیب نرساند، مجاز میباشد.
این مقررات به منظور ایمنی بیشتر و جلوگیری از حوادث ناشی از برخورد با خطوط انتقال برق وضع شده و رعایت آنها برای تمامی شهروندان الزامی است.
حریم تیر برق از ساختمان
حریم تیر برق از ساختمان با هدف حفظ ایمنی و جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از تماس با خطوط برق تعیین میشود. طبق ماده ۶ تصویبنامه وزارت نیرو، رعایت حریم قانونی تیر برق از ساختمانها الزامی است. این حریم بر اساس ولتاژ خطوط برق مشخص میشود:
- خطوط فشار ضعیف (ولتاژ کمتر از ۱ کیلوولت): حداقل فاصله از ساختمان ۱.۳ متر است.
- خطوط فشار قوی (۶۳ کیلوولت به بالا): فاصله از ساختمان ها حداقل ۸ متر و حداکثر ۲۵ متر بسته به ولتاژ خط تعیین میشود.
رعایت این حریمها نه تنها به ایمنی ساختمان و ساکنین کمک میکند، بلکه از بروز حوادثی نظیر آتشسوزی یا برقگرفتگی نیز جلوگیری مینماید.
عبور تیر برق از ملک شخصی
بر اساس ماده ۶ تصویبنامه وزارت نیرو، هرگونه عملیات ساختمانی و احداث تأسیسات صنعتی یا مسکونی در مسیر و حریم زمینی و هوایی خطوط انتقال برق ممنوع است. به عبارت دیگر، عبور تیر برق از ملک شخصی بدون هماهنگی و رضایت مالک غیرقانونی است. در صورت نیاز به عبور تیر برق از ملک شخصی، باید با مالک هماهنگیهای لازم صورت گیرد و در صورت عدم توافق، موضوع از طریق مراجع قانونی پیگیری شود. مالک در این شرایط میتواند نسبت به حقوق خود، مانند دریافت غرامت یا درخواست جابجایی تیر برق، اقدام کند تا از بروز مشکلات حقوقی و خطرات ایمنی جلوگیری شود.
هزینه رفع حریم برق به عهده چه کسی است؟
هزینه رفع حریم برق معمولاً بسته به شرایط پروژه، قوانین منطقهای و نوع تداخل در حریم خطوط برق تعیین میشود. به طور کلی، مسئولیت این هزینهها به سه حالت زیر تقسیم میگردد:
- ساختوساز یا فعالیت بدون مجوز در حریم برق: اگر فرد یا شرکتی بدون مجوز قانونی اقدام به ساختوساز یا فعالیت در حریم خطوط برق کرده باشد، هزینه رفع حریم (مانند جابجایی تیر برق، تغییر مسیر خطوط یا اصلاح سازه) بر عهده مالک یا سازنده است. در این موارد، فرد یا شرکت باید تمامی هزینههای مرتبط با جابجایی تأسیسات برق یا حذف موانع را پرداخت کند.
- نصب نامناسب یا غیراصولی تأسیسات برق: اگر خطوط برق بهطور غیراصولی نصب شده باشند و باعث ایجاد مزاحمت برای ساکنین یا اختلال در کاربری ملک شوند، مسئولیت رفع حریم و پرداخت هزینهها بر عهده شرکت برق است. این موارد زمانی اتفاق میافتد که مشکل از طراحی یا نصب نادرست زیرساختهای برق ناشی شده باشد.
- توافق بین مالک و شرکت برق: در برخی موارد که شرایط خاصی وجود ندارد و موضوع مرتبط با پروژههای بزرگتر یا توسعههای شهری و روستایی است، هزینه رفع حریم برق به صورت توافقی بین مالک و شرکت برق تقسیم میشود. در این نوع پروژهها، دو طرف بخشی از هزینه را بهطور مشترک تقبل میکنند تا مشکل برطرف شود.
تعیین دقیق مسئولیت هزینهها بر اساس قوانین محلی و ضوابط وزارت نیرو صورت میگیرد و بهتر است در موارد پیچیده، مشاوره حقوقی یا مذاکره با شرکت برق انجام شود.
حریم تیر برق و ایمنی
رعایت حریم تیر برق از نظر ایمنی بسیار مهم است. نقض حریم تیر برق میتواند باعث ایجاد خطرات مختلف شود.
خطرات ناشی از نقض حریم تیر برق
نقض حریم تیر برق میتواند باعث ایجاد خطرات مختلفی شود، از جمله:
- آتشسوزی
- برق گرفتگی
- قطع برق
- آسیب به تجهیزات برق
- ایجاد مشکلات برای همسایگان و جامعه در کل
اقدامات ایمنی برای جلوگیری از حوادث
برای جلوگیری از حوادث ناشی از نقض حریم تیر برق، لازم است اقدامات ایمنی مختلفی انجام شود. این اقدامات عبارتند از:
- همیشه فاصله ایمنی مشخص شده از تیر برق را رعایت کنید. این فاصله بر اساس نوع تیر برق و ولتاژ خطوط انتقال برق تعیین میشود.
- از نزدیک شدن به تیر برق، به خصوص در هنگام بارندگی یا رعد و برق خودداری کنید.
- نصب هرگونه آنتن یا تجهیزات دیگر روی تیر برق ممنوع است و میتواند باعث ایجاد خطر شود.
- پرتاب اشیا به سمت تیر برق میتواند باعث آسیب به تجهیزات برق و ایجاد خطر شود.
- به کودکان آموزش دهید که به تیر برق نزدیک نشوند و از خطرات آن آگاه باشند.
جمع بندی
حریم تیر برق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و رعایت آن برای حفظ ایمنی و عملکرد صحیح شبکه برق ضروری است. نقض حریم تیر برق میتواند عواقب جدی داشته باشد و باعث ایجاد مشکلات برای افراد و جامعه شود. بنابراین، آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به حریم تیر برق و رعایت آنها بسیار مهم است. همه ما باید در حفظ ایمنی شبکه برق و جلوگیری از حوادث همکاری کنیم.
سوالات متداول در مورد حریم تیر برق
آیا میتوان درخت را در حریم تیر برق کاشت؟
خیر، کاشت درخت در حریم تیر برق ممنوع است. ریشههای درختان میتوانند به کابلهای برق آسیب برسانند و باعث ایجاد خطر شوند.
چه کسی مسئول رعایت حریم تیر برق است؟
مسئولیت رعایت حریم تیر برق بر عهده مالکان زمین و ساختمانها است. همچنین، شرکتهای برق نیز موظف هستند به صورت دورهای حریم تیر برق را بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، اقدامات لازم را انجام دهند.
آیا میتوان در حریم تیر برق ساخت و ساز کرد؟
خیر، ساخت و ساز در حریم تیر برق بدون اخذ مجوز از شرکت برق ممنوع است.
چه مجوزهایی برای ساخت و ساز در نزدیکی تیر برق نیاز است؟
برای ساخت و ساز در نزدیکی تیر برق، نیاز به اخذ مجوز از شرکت برق است. در این مجوز، شرایط و ضوابط خاصی برای رعایت حریم تیر برق تعیین میشود.
در صورت نقض حریم تیر برق چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
در صورت مشاهده هرگونه نقض حریم تیر برق، میتوانید به شرکت برق اطلاع دهید. شرکت برق موظف است به شکایت شما رسیدگی کرده و اقدامات لازم را برای رفع تخلف انجام دهد.