ساعت بدن چیست و چرا اختلال آن سلامت ما را تهدید می‌کند؟

جالب است بدانید که بدن هم ساعت دارد و بر اساس آن علاوه بر خواب، بسیاری از فعالیت‌های دیگر بدن تنظیم می‌شوند. اینکه این سیستم چطور کار می‌کند بسیار جالب و از شگفتی‌های بدن است. با شناخت این ساعت طبیعی، می‌فهمیم اگر آن را بهم بریزیم چه بلاهایی ممکن است بر سر خود بیاوریم!

ساعت بدن یا ریتم شبانه‌روزی یک چرخه‌ی طبیعی در بدن ما است که عملکردهای مختلف زیستی را بر اساس شب و روز تنظیم می‌کند. این ساعت زیستی، که تقریبا ۲۴ ساعت طول می‌کشد، توسط ناحیه‌ای از مغز کنترل می‌شود. این بخش در هیپوتالاموس قرار دارد و سیگنال‌های مرتبط با نور و تاریکی را دریافت کرده و به بقیه بدن ارسال می‌کند. در ادامه این مقاله از مجله دلتا به بررسی ساعت بیولوژیک بدن می‌پردازیم و می‌توانیم بفهمیم اختلال در آن ما را با چه مشکلات و خطرات جدی تهدید می‌کند!

ساعت بیولوژیک بدن چگونه کار می‌کند؟

ساعت بدن یک راهکار منحصر به‌فرد برای خود دارد که با استفاده از آن می‌تواند بفهمد الان موقع خواب است یا در روز باید بیدار شود:

۱. تاثیر نور

نور طبیعی اصلی‌ترین تنظیم‌کننده‌ی ساعت بدن است. شبکیه چشم نور را حس کرده و سیگنال‌هایی را به مغز می‌فرستد. در طول روز، این سیگنال‌ها باعث تولید کورتیزول می‌شوند، هورمونی که به بدن کمک می‌کند بیدار و هوشیار باشد. شب هنگام، با کاهش نور، مغز به غده‌ی پینه‌آل سیگنال می‌دهد تا ملاتونین، هورمون خواب، ترشح کند. این تغییرات باعث خواب‌آلودگی و تنظیم چرخه خواب می‌شوند.

۲. ژن‌های مرتبط با ساعت بدن

ریتم شبانه‌روزی با کمک ژن‌هایی خواب تنظیم می‌شود. این ژن‌ها پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که در طول روز و شب در غلظت‌های مختلف افزایش یا کاهش می‌یابند. این نوسانات باعث می‌شود سلول‌های بدن بدانند در چه زمانی از شبانه‌روز هستند.

۳. دما و متابولیسم بدن

دمای بدن در طول روز تغییر می‌کند. به طور معمول، در ساعات اولیه شب دمای بدن کاهش یافته و آماده خواب می‌شود. متابولیسم نیز بر اساس ساعت بدن تنظیم می‌شود؛ در روز فعال‌تر است و در شب کندتر، تا انرژی برای بازسازی و استراحت ذخیره شود.

چرا باید ساعت بدن را جدی بگیریم؟

اختلال در ساعت بدن می‌تواند عوارضی مانند کاهش تمرکز، اختلالات خواب و حتی مشکلات جدی‌تر مانند بیماری‌های زمینه‌ای از جمله دیابت 2، اختلال در سیستم گوارشی و افسردگی به همراه داشته باشد. کار شیفتی، پروازهای طولانی، یا استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی در شب، تعادل این چرخه را به هم می‌زند.

نکات جالب درباره ساعت بدن

1. چرت بعد از ظهر طبیعی است: بسیاری از افراد بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر احساس خواب‌آلودگی می‌کنند. این بخشی طبیعی از ساعت بدن است و نشان‌دهنده‌ی افت انرژی روزانه است.
2. زمان اوج هوشیاری: اغلب افراد در اواخر صبح تا اوایل بعدازظهر بیشترین توانایی برای تمرکز و انجام کارهای فکری را دارند.
3. شب‌زنده‌دارها و سحرخیزها: ریتم شبانه‌روزی در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد ذاتا شب‌زنده‌دار هستند و برخی دیگر سحرخیز، که این تفاوت به ژنتیک مرتبط است.

ساعت بدن را چطور تنظیم کنیم؟

با انجام برخی کارهای می‌توان ساعت بدن را به‌درستی تنظیم کرد:

۱. نور صبحگاهی

هر روز صبح حداقل ۲۰ دقیقه در معرض نور طبیعی قرار بگیرید تا بدن به طور دقیق بداند زمان شروع روز است.

۲. ثبات در برنامه خواب

هر شب در یک زمان مشخص بخوابید و صبح‌ها در یک ساعت ثابت بیدار شوید.

3. پرهیز از نور آبی در شب

استفاده از گوشی یا تبلت قبل از خواب تولید ملاتونین را کاهش داده و خواب را به تاخیر می‌اندازد. تا حد امکان نیم ساعت تا یک ساعت قبل از خواب از وسایل الکترونیکی استفاده نکنید.

4. فعالیت بدنی

ورزش منظم می‌تواند ساعت بدن را تنظیم کند، اما بهتر است از ورزش‌های شدید در ساعات پایانی روز پرهیز کنید.

جمع‌بندی

ساعت بدن یک سیستم شگفت‌انگیز و حیاتی است که خواب، بیداری، و بسیاری از فعالیت‌های روزمره ما را تنظیم می‌کند. رعایت الگوهای منظم خواب، استفاده از نور طبیعی و کاهش اختلالات محیطی به بهبود عملکرد این سیستم کمک می‌کند. با تنظیم ساعت بدن، می‌توان به سلامت جسمی و روانی بهتری دست یافت و کیفیت زندگی را ارتقا داد.

تعداد کلمات مطلب: 816