1. روابط جنسی محافظت‌نشده
شایع‌ترین روش انتقال ویروس HIV، رابطه جنسی واژنی یا مقعدی بدون استفاده از کاندوم یا دیگر روش‌های پیشگیری است.
بسیاری از افراد فکر می‌کنند از راه مقعدی این ویروس منتقل نمی‌شود، در صورتی که احتمال انتقال در روابط مقعدی به دلیل حساسیت بالای بافت این ناحیه بیشتر است.
2. تزریقات مشترک
استفاده از سرنگ‌ها و وسایل تزریقی آلوده، مخصوصا در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی، خطر انتقال را به شدت افزایش می‌دهد.
3. انتقال از مادر به کودک
در صورت عدم درمان، HIV ممکن است در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی به نوزاد منتقل شود. اما با درمان مناسب، احتمال انتقال نزدیک به صفر است.
4. انتقال از طریق خون
دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده که در گذشته رایج‌تر بود، اما اکنون در بسیاری از کشورها با غربالگری دقیق محصولات خونی کنترل شده است.
ویروس HIV از چه طریقی منتقل نمی‌شود؟
ویروس HIV از طریق موارد زیر منتقل نمی‌شود و نباید نگران باشیم:
- بوسیدن یا در آغوش گرفتن
- دست دادن
- عطسه و سرفه
- تماس با عرق، اشک یا بزاق
- استفاده مشترک از ظروف غذاخوری
- نیش حشرات
- استخرهای شنا یا توالت عمومی
علائم ویروس HIV
علائم ویروس HIV به سه مرحله مختلف تقسیم می‌شود:
1. مرحله عفونت حاد (چند هفته پس از ورود ویروس)
این مرحله که به عنوان “سندروم شبه‌آنفلوآنزا” شناخته می‌شود، این علائم معمولا در عرض چند هفته برطرف می‌شوند، اما فرد همچنان ناقل ویروس است. علائم زیر در این مرحله ایجاد می‌شوند:
- تب
- لرز
- خستگی
- درد عضلانی و مفاصل
- گلودرد
- بثورات پوستی
- تورم غدد لنفاوی
2. مرحله نهفته بالینی (عفونت مزمن)
در این مرحله، ویروس در بدن فعال است اما ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند. با این حال، اگر درمان انجام نشود، ویروس به تدریج سیستم ایمنی را تخریب می‌کند.
3. مرحله پیشرفته: بیماری ایدز
در این مرحله، سیستم ایمنی به شدت آسیب دیده است و فرد در معرض عفونت‌های فرصت‌طلب و بیماری‌های خطرناک قرار دارد. علائم این مرحله شامل:
- کاهش وزن شدید
- تب‌های مکرر یا تعریق شبانه
- خستگی مفرط
- اسهال مزمن
- عفونت‌های مکرر یا شدید مثل سل یا پنومونی
- برخی سرطان‌ها (مانند سارکوم کاپوزی و لنفوم)
درمان ویروس HIV
ویروس HIV در حال حاضر درمان قطعی ندارد، اما درمان‌های موجود به نام درمان ضدرتروویروسی (ART) می‌توانند به کنترل ویروس کمک کنند. نکته مهم در درمان با این داروها باید به صورت منظم و طبق دستور پزشک مصرف شود. قطع مصرف دارو می‌تواند به افزایش بار ویروسی و مقاومت ویروس به داروها منجر شود. ویژگی‌های درمان ART عبارتند از:
1. کاهش بار ویروسی
ART با مهار تکثیر ویروس، مقدار ویروس در خون (بار ویروسی) را به حدی کاهش می‌دهد که قابل‌تشخیص نباشد. افراد با بار
ویروسی غیرقابل‌تشخیص نمی‌توانند ویروس را منتقل کنند.
2. افزایش طول عمر
درمان به موقع می‌تواند طول عمر افراد مبتلا را به میزان مشابه افراد غیرمبتلا افزایش دهد.
3. پیشگیری از ایدز:
این نوع داروها از پیشرفت عفونت به مرحله ایدز جلوگیری می‌کند.
پیشگیری از ویروس HIV یا ایدز
پیشگیری از HIV نقش مهمی در کاهش موارد جدید ابتلا دارد. برخی از راهکارهای مؤثر پیشگیری عبارتند از:
1. رابطه جنسی ایمن
استفاده از کاندوم (واژنی یا مقعدی) خطر انتقال ویروس HIV را کاهش می‌دهد. تست و آگاهی از وضعیت HIV شرکا قبل از رابطه جنسی می‌تواند موثر باشد.
2. پیشگیری پس از مواجهه (PEP)
اگر فردی در معرض خطر ویروس HIV قرار بگیرد مثلا از طریق تماس با خون آلوده یا رابطه جنسی محافظت‌نشده، می‌تواند ظرف 72 ساعت درمان ضدویروسی را آغاز کند تا از ابتلا جلوگیری کند.
3. عدم استفاده از وسایل تزریقی مشترک
تزریقات باید با سرنگ‌ها و سوزن‌های استریل انجام شود.
4. غربالگری و درمان مادران باردار
تشخیص و درمان HIV در مادران باردار خطر انتقال به نوزاد را تقریبا به صفر می‌رساند.
5. واکسن HIV
در حال حاضر ساخت واکسن این بیماری در مرحله تحقیقاتی است و امیدهای زیادی برای آینده ایجاد کرده است.
آیا درمان قطعی برای HIV وجود دارد؟
امروزه با داروهایی که در درمان ویروس HIV استفاده می‌شود، این بیماری به شکل کنترل شده درآمده است به‌خصوص اگر در مراحل اولیه ابتلا تشخیص داده شود، شانس داشتن یک زندگی طولانی بسیار متحمل است.
با این حال در حال حاضر، درمانی که بتواند HIV را به طور کامل از بدن حذف کند وجود ندارد. با این حال، پژوهش‌های گسترده‌ای در حال انجام است که بر روش‌هایی مانند درمان ژنی یا ایمنی‌درمانی متمرکز است. برخی موارد بسیار نادر از درمان کامل گزارش شده‌اند، اما هنوز این موارد به درمانی عمومی تبدیل نشده‌اند.
