برای مقاوم سازی دیواره چاه و جلوگیری از ریزش جداره آن، این سوال مطرح می‌شود که کول چاه چیست، چه کاربردی دارد و در چه شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران قصد داریم به تمامی این سوالات پاسخ دهیم. همچنین، ویژگی‌های کول چاه را بررسی خواهیم کرد و توضیح می‌دهیم که چرا این گزینه برای پروژه هایی که نیاز به حفاری چاه و لوله گذاری دارند، انتخاب مناسبی است.
کول چاه چیست؟
کول چاه در واقع نوعی سازه سیمانی یا بتنی است که برای تقویت دیواره چاه های فاضلاب یا آب و جلوگیری از ریزش آنها استفاده می‌شود. این سازه ها معمولاً در دو نوع انباری و میله‌ای تولید می‌شوند. کول چاه ها به دور تا دور چاه قرار می‌گیرند و وظیفه اصلی آن ها حفظ و تقویت دیواره چاه است. علاوه بر جلوگیری از ریزش، کول چاه‌ها دوام و مقاومت چاه را نیز افزایش می‌دهند.
فرایند قرار دادن و نصب کول چاه در چاه ها به «کول گذاری» معروف است و این کار به ویژه در چاه های عمیق از وقوع خطرات جلوگیری می‌کند. کول‌ها به منظور هدایت جریان آب، به صورت عمودی یا افقی در چاه‌های فاضلاب و آب چیده می‌شوند. نصب کول چاه به تخصص و مهارت خاصی نیاز دارد و کیفیت کول‌ها نیز تأثیر چشمگیری بر طول عمر و دوام چاه دارد.
انواع کول سیمانی
کول چاه سیمانی انواع مختلفی دارد که هر کدام بر اساس نیاز و شرایط متفاوت چاه انتخاب می‌شود. یکی از نکات مهم در ساخت کول سیمانی استفاده از تسمه های فلزی برای افزایش مقاومت است، به طوری که در صورت ریزش چاه، شکل کول حفظ شود. همچنین در برخی موارد خاص، از میلگردهای حرارتی با سایزهای ۵ یا ۶ استفاده می‌شود که مقاومت بیشتری نسبت به مدل تسمه‌ای دارند و معمولاً قیمت آنها دو برابر مدل تسمه‌ای است.
انواع کول چاه سیمانی عبارتند از:
- کول سیمانی میله‌ای (گرد)
- کول سیمانی انباری (بیضی کف تخت)
- کول سیمانی دو تکه میله‌ای
- کول سیمانی دو تکه انباری
- کول سیمانی تخم‌مرغی
- کول سیمانی پرانتزی یا ابرویی
هر یک از این انواع برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند و بر اساس نیاز پروژه انتخاب می‌شوند.
کاربرد کول چاه چیست؟
کول چاه به عنوان یک سازه محافظتی برای تقویت و استحکام دیواره‌های چاه استفاده می‌شود. کاربرد اصلی کول چاه جلوگیری از ریزش دیواره چاه و ایجاد ایمنی بیشتر، به‌ویژه در چاه‌های عمیق است. همچنین، کول‌ها به هدایت جریان آب و فاضلاب به سمت پایین چاه کمک می‌کنند و باعث بهبود جریان آب در چاه‌های آب و فاضلاب می‌شوند. علاوه بر این، کول چاه عمر مفید چاه را افزایش داده و از آسیب‌های احتمالی به ساختار چاه جلوگیری می‌کند.
روش ساخت کول چاه
روش ساخت کول چاه شامل مراحل زیر است:
۱- تهیه بتن: برای تولید بتن، سیمان با ماسه ۰۶ مخلوط شده و بتنی با عیار ۴۰۰ تهیه می‌شود. این ترکیب به اندازه کافی مقاوم است تا دوام کول چاه را در برابر فشار و رطوبت تأمین کند.
۲- ریختن بتن در قالب: بتن آماده شده در قالب‌های مخصوص کول ریخته می‌شود. قالب‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند شکل و اندازه مناسب کول را ایجاد کنند.
۳- استفاده از تسمه های فلزی: برای افزایش استحکام کول، بین لایه های بتن از تسمه‌های فلزی استفاده می‌شود. این تسمه ها باعث می‌شوند کول در برابر فشار و ریزش مقاوم‌تر شود و حتی در صورت بروز ریزش، شکل کول حفظ شود.
۴- فشرده سازی بتن: کارگر با فشار دست یا ابزار مناسب، بتن را درون قالب فشرده می‌کند تا همه فضاهای خالی پر شده و کول یکدست و مستحکم تولید شود.
۵- برداشتن قالب: پس از شکل‌گیری کامل بتن، قالب به آرامی جدا می‌شود و کول سیمانی به‌صورت یکپارچه و آماده به دست می‌آید.
این کول‌های سیمانی، پس از طی مراحل خشک شدن و آماده‌سازی، برای نصب در چاه‌ها و استفاده در پروژه‌های مختلف آماده می‌شوند.
ابعاد کول چاه
ابعاد کول چاه بسته به نوع و کاربرد آن متفاوت است. در ادامه ابعاد انواع کول چاه ذکر شده است:
- کول میله‌ای: ۷۰ تا ۱۳۰ سانتی‌متر
- کول انباری: ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر
- کول تخم‌مرغی: ۱۲۰ تا ۱۴۰ سانتی‌متر
- کول میله‌ای دو تکه: ۳۰ تا ۷۰ سانتی‌متر
- کول انباری دو تکه: ۹۰ سانتی‌متر
این ابعاد متناسب با نیاز چاه و نوع پروژه انتخاب می‌شوند تا بهترین مقاومت و دوام را فراهم کنند.
کول گذاری چگونه انجام می شود؟
برای انجام کول‌گذاری در چاه، مراحل زیر به‌ترتیب انجام می‌شود:
۱- ایجاد اسکلت مقاومتی: ابتدا تسمه ها در کول های کوچک و میلگرد ها در کول های بزرگ، در قالب‌ها قرار داده می‌شوند تا پایه مقاومتی کول ساخته شود. سپس این اسکلت‌ها با سیمان با عیار مناسب قالب‌گیری می‌شوند. کول‌هایی که دارای میلگرد در اسکلت بندی خود هستند، از مقاومت بیشتری برخوردارند و در برابر ریزش چاه دوام بهتری نشان می‌دهند.
۲- آماده سازی چاه: در چاه های قدیمی و فرسوده، به دلیل بالا بودن احتمال ریزش، متخصصین ابتدا دهانه چاه را باز می‌کنند و چاه را آماده نصب کول می‌کنند. در ساختمان های قدیمی که عمر چاه‌ها بیش از ۲۵ سال است، استفاده از کول های مقاوم ضروری است.
۳- نصب کول ها: کول ها توسط مقنی ها و چاه کن های متخصص به داخل چاه منتقل و بر روی یکدیگر قرار داده می‌شوند. این فرایند به‌صورت لایه‌لایه انجام می‌شود و هر کول بر روی کول قبلی مستقر می‌شود تا دیواره چاه به طور کامل پوشش داده شود.
۴- استحکام بخشی و تثبیت کول ها: در انتها، کول ها توسط میلگرد های بتنی محکم می‌شوند تا در برابر فشار و حوادث طبیعی مقاومت کافی داشته باشند و از ریزش چاه به داخل حفره جلوگیری شود. این مراحل با رعایت استانداردهای ایمنی انجام می‌شود تا دوام و امنیت چاه تضمین شود.
کول گذاری اصولی توسط افراد مجرب، نقش مهمی در ایمن سازی چاه های عمیق و جلوگیری از حوادث ناگوار دارد.
